mortgage krizi ne demek?

Mortgage Krizi

Mortgage krizi, özellikle 2007-2008 yıllarında küresel ekonomiyi derinden etkileyen, emlak balonu'nun patlamasıyla tetiklenen bir finansal krizdir. Temelinde, ABD'de düşük kredi notuna sahip kişilere (subprime) verilen mortgage kredilerinin yaygınlaşması ve bu kredilerin menkul kıymetleştirilerek (securitization) küresel finans piyasalarına dağıtılması yatar.

Krizin Nedenleri:

• Düşük Faiz Oranları: ABD Merkez Bankası'nın (FED) 2000'lerin başında faiz oranlarını düşürmesi, konut talebini ve mortgage kredilerini artırdı.
• Subprime Mortgage Kredileri: Düşük kredi notuna sahip kişilere yüksek faizli ve riskli mortgage kredilerinin verilmesi, piyasayı daha da şişirdi. Bu krediler genellikle başlangıçta düşük faizli olup, belirli bir sürenin sonunda faiz oranları yükseliyordu ("teaser rates").
• Menkul Kıymetleştirme (Securitization): Mortgage kredileri, Mortgage Destekli Menkul Kıymetler (MBS) ve Teminatlı Borç Yükümlülükleri (CDO) gibi karmaşık finansal ürünlere dönüştürülerek yatırımcılara satıldı. Bu, riskin geniş bir alana yayılmasına neden oldu ancak aynı zamanda şeffaflığı azalttı ve riskin doğru değerlendirilmesini zorlaştırdı.
• Kredi Derecelendirme Kuruluşları: Kredi derecelendirme kuruluşlarının bu karmaşık finansal ürünlere yüksek notlar vermesi, yatırımcıların riskleri olduğundan daha düşük algılamasına yol açtı.
• Denetim Eksikliği: Finansal piyasalardaki denetim eksikliği, riskli uygulamaların yaygınlaşmasına zemin hazırladı.

Krizin Sonuçları:

• Konut Fiyatlarının Düşmesi: Faiz oranlarının artması ve mortgage ödemelerinde yaşanan zorluklar, konut fiyatlarının hızla düşmesine neden oldu.
• Mortgage Ödeme Zorlukları ve Hacizler: Birçok kişi mortgage ödemelerini yapmakta zorlandı ve evlerine haciz konuldu.
• Finansal Kuruluşların Batması: Mortgage piyasasına yoğun bir şekilde yatırım yapan veya subprime krediler veren birçok finansal kuruluş iflas etti veya kurtarılmak zorunda kaldı (örneğin, Lehman Brothers).
• Kredi Daralması (Credit Crunch): Bankalar birbirlerine ve işletmelere kredi vermekten kaçındı, bu da ekonomik aktiviteyi önemli ölçüde yavaşlattı.
• Küresel Resesyon: Mortgage krizi, küresel bir resesyona yol açtı. Birçok ülke ekonomisi daraldı, işsizlik arttı ve dünya ticareti azaldı.

Krizden Çıkarılan Dersler:

Mortgage krizi, finansal piyasalardaki risklerin doğru değerlendirilmesinin, denetimin öneminin ve finansal sistemin karmaşıklığının yönetilmesinin ne kadar kritik olduğunu göstermiştir. Krizin ardından, finansal düzenlemeler sıkılaştırılmış ve risk yönetimi uygulamaları geliştirilmeye çalışılmıştır.